Niet zo evident…

Naar goede gewoonte lig ik mijmerend in bed en laat ik de dag voor mijn geestesoog passeren. Met gerust gemoed zie ik dat het goed is. De medicatie werkt prima, niettegenstaande er even ingegrepen is door mijn psychiater omdat ik al een tijdje een iets donkerdere stemming heb. De chemische balans in mijn hoofd dient perfect in evenwicht te zijn om te blijven functioneren in onze niet zo evidente maatschappij. Het is immers absoluut niet vanzelfsprekend om stabiel te blijven en op die manier te kunnen meedraaien in de rat race van het leven. Bipolariteit is trouwens geen emotiestoornis, het is eerder een stemmingstoornis.

Met een gerust geweten sluit ik de ogen en ben ik bijna in dromenland. Als een duivel uit een doosje sluipt er stil langs de achterkant van mijn hoofd een onaangenaam gevoel mijn hoofd binnen. Net voor ik vast in slaap val zet dit gevoel zich ook af in mijn onderbuik. De medicatie die mij helpt slapen neemt het echter helemaal over, zonder me zorgen te hoeven maken waar dit onbehagen alweer vandaan komt. Mijn licht gaat uit en morgen brengt alweer een nieuwe dag.

Even terugkomen op mijn bipolariteit en opsommen wat nu de belangrijkste emoties zijn:

Vreugde: gelukkig zijn met je relatie, opluchting dat je op tijd bent voor een belangrijke afspraak. Voldoening die je hebt bij een goeie maaltijd. Tevreden zijn met de schoolresultaten van de kinderen. Verrukt bij de aankoop van een nieuwe auto. Trots op je vrouw omdat ze die nieuwe job gevonden heeft.

Verdriet: bedroefd zijn bij een overlijden. Eenzaam zijn na een mislukte relatie. Wanhoop die je voelt na een baan die je verliest. Ellendig na een valpartij met de wielerclub. Melancholisch en zwaarmoedig omdat je de indruk hebt dat vroeger alles zo veel makkelijker leek. Ongelukkig omdat je eigenlijk alles al bereikt hebt maar toch de indruk hebt dat er ‘iets’ onbreekt.

Angst: rusteloosheid bij het nadenken over de toekomst. Fobische dwanggedachten over de wanorde in je huis en de chaos je hoofd. Paniekaanvallen omdat je de controle verliest over je brein. Rusteloosheid wegens nog eens een moeilijke periode. Claustrofobische nervositeit in een overvolle trein.

Boosheid: ergernis als bepaalde reizigers zich distantiëren van de mondmaskerplicht op tram of bus. Verontwaardiging als diezelfde reizigers er ook mee wegkomen. Vijandig gedrag als je onrechtmatig behandeld wordt. Verbittering over de wereld omdat rijk steunt rijk ongeacht de groter wordende kloof tussen rijkdom en armoede.

Afschuw: ervaar je bijvoorbeeld bij het drinken van zure melk. De weerzin die zich manifesteert bij het zien van een zwaar verkeersongeval of schokkende beelden van oorlogsslachtoffers. Het onbegrip en afschuw dat er nog best veel van die oorlogen zijn in deze 21ste eeuw.

Verbijstering: minachting die je ziet als de ene bevolkingsgroep neerkijkt op een ander deel van de wereld omdat ze een ander geloof aanhangen. Zo denk ik aan het probleem in de Gaza strook, waar moslims en joden elkaar de duivel aandoen. Ook sta ik nog steeds perplex dat het kastensysteem in Indië nog steeds bestaat in de 21ste eeuw.

Dit zijn maar een paar van de bekendste emoties. Vergis je echter niet. Ook bipolairen hebben al die emoties en voelen zoals iedereen. Misschien een heel stuk intenser met hogere pieken, en/ of diepere dalen. Uiteraard heeft iedereen momenten waarbij het heel goed gaat en mindere dagen ervaren we allemaal. Toch is het bij mij iets ingewikkelder.

Om het simpel voor te stellen: een gedachte, een idee of een gevoel loopt bij de meeste mensen van punt A naar punt B. Bij mij gaan die bedenkingen en emoties soms kriskras heel het alfabet door, neem ik Wikipedia erbij om dingen op te zoeken of zwem ik in de winter het Kanaal over. Door al die hersenactiviteit krijg ik veel emoties na elkaar of alle prikkels tegelijk. Een hypothese is dat mensen met een bipolaire stoornis afwijkingen vertonen in de productie en de overdracht van neurotransmitters: chemische stoffen die nodig zijn voor de communicatie tussen de neuronen. Niet vanzelfsprekend dat je niet altijd voelt wat je zou moeten voelen.

De bekendste neurotransmitters die een rol spelen in de regeling van de stemming, zijn:

Serotonine: is een neurotransmitter met een overwegend stimulerende werking. Het heeft invloed op het geheugen, de stemming, het zelfvertrouwen, slaap, emotie, orgasme en eetlust. Het speelt ook een rol bij de verwerking van pijnprikkels.

Dopamine: neurotransmitter waardoor iemand zich energiek, alert, levendig voelt. Iemand met te veel dopamine ( bijvoorbeeld door cocaïnegebruik) kan aan waanideeën en hallucinaties lijden.

Endorfine: Het hormoon endorfine is belangrijk voor ons lichaam, doordat het pijnstillende eigenschappen heeft. Tijdens een zware inspanning scheidt een gedeelte van ons brein (de hypothalamus) endorfine uit om de pijn van de fysieke inspanning te maskeren. Dit zorgde er eeuwen geleden voor dat wij goede jagers waren. Daardoor hoefden onze voorouders niet zo snel als een luipaard te zijn, ze hielden het gewoonweg langer vol. Tegenwoordig hoeven we niet meer te jagen, maar maakt ons brein nog wel endorfine aan. We ervaren endorfine bijvoorbeeld bij de volgende activiteiten: sporten, seks, eten, lachen en mediteren.

Er wordt tegenwoordig heel wat onderzoek gedaan naar de bipolaire stoornis met functionele beeldvorming van de hersenen. Dit is een techniek waarmee onze hersenen in actie kunnen worden bestudeerd. Daarmee wordt bepaald welke hersenzones van mensen met bipolariteit mogelijk op een andere manier werken.

Om deze beeldvorming op een simpele manier uit te leggen, bekijk ik mijn brein als een rangeerstation. Let wel, deze manier van voorstellen en de werking van onze hersenen hier te verduidelijken is míjn interpretatie. Ik ben echter geen biochemicus, neuroloog of psychiater.

Stel, je gaat hardlopen om binnen een jaar de 10 miles van Antwerpen mee te kunnen lopen. Iedereen heeft al eens gehoord van de runners high. Je maakt endorfines aan en net dít is een gelukstofje dat medeverantwoordelijk is voor een gevoel van geluk en euforie. Het schiet als geluksbrenger door je lichaam. Op die manier voel je minder pijn en het hardlopen voelt heel gemakkelijk aan; alsof je voor altijd door kan gaan! Dit gelukshormoon komt ook vrij als je danst, plotse pijn ervaart of – ja hoor- de liefde bedrijft. Deze overdracht van chemische stoffen in de hersenen loopt bij mij niet altijd zoals het hoort. Zie hierboven mijn uitleg over een gedachte die van A naar B gaat.

Patiënten met een bipolaire stoornis kennen veel hoge pieken en diepe dalen. Deze duren veel langer en zijn veel intenser dan de gebruikelijke stemmingswisselingen. Zo zal iemand met een bipolaire stoornis gedurende enkele dagen heel snel praten, amper slapen, je geeft teveel geld uit, je bent hyperactief en maakt onrealistische plannen.

Vervolgens zak je redelijk snel af in de donkerte van je gedachten. Je geraakt je bed niet uit, ziet niet meer hoe mooi het leven eigenlijk is of hoe graag je omgeving je ziet. Meestal voel je je schuldig omdat je je zo slecht voelt. Uitleggen lukt niet, zelfs niet aan je partner, de kinderen, collega’s of vrienden! Het is net of je jezelf straft omdat je een heel fijne tijd achter de rug hebt. En daar fluistert een stemmetje in je hoofd, zacht maar vastberaden: ” Het is nu wel genoeg geweest, hier doen we níet aan mee!” Vervolgens komt de duisternis, de eenzaamheid, het verdriet, de onmacht. Je voelt je miserabel en alles is ingewikkeld. Zelfs een avondje met vrienden doet je geen plezier omdat je dan geen vreugde voelt terwijl het wel zou moeten.

Als bij mij in dat rangeerstation een trein met een lading geluksstof vertrekt, komt die meestal wel aan. Het is echter nooit zeker of die lading überhaupt aankomt, het gebeurt zelfs dat die trein ontspoort. Dat is waarschijnlijk de reden waarom die donkere periodes iets langer duren dan bij de meeste mensen.

Niet zo evident dat rangeerstation…